Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy

W latach 2006–2010 Instytut realizował Program Wieloletni ustanowiony przez Radę Ministrów Uchwałą nr 260/2005 z dnia 5 października 2005 roku pt.: „Ochrona roślin uprawnych z uwzględnieniem bezpieczeństwa żywności oraz ograniczenia strat w plonach i zagrożeń dla zdrowia ludzi, zwierząt domowych i środowiska”. Zadania wchodzące w skład programu wynikały z obowiązków, jakie przyjęła na siebie Polska po przystąpieniu do Unii Europejskiej oraz będąc członkiem międzynarodowych organizacji. Miały one na celu wsparcie działalności jednostek rządowych, głównie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Były też podstawą do podejmowania działań mających na celu:

• chronić terytorium kraju przed niekontrolowanym przedostawaniem się i rozprzestrzenianiem organizmów kwarantannowych,
• chronić ludzi, zwierzęta i środowisko przed niepożądanymi skutkami stosowania środków ochrony roślin wraz z kontrolą bezpieczeństwa żywności,
• zwiększenie produkcji bezpiecznej żywności niezawierającej pozostałości środków ochrony roślin w ilości mogącej stanowić zagrożenie dla konsumentów,
• ochronę użytkowników środków ochrony roślin,
• ochronę środowiska i zwierząt gospodarskich,
• ograniczenia strat w plonach roślin uprawnych powodowanych przez choroby, szkodniki i chwasty.

Opracowany Program Wieloletni pełnił równolegle kilka funkcji:

• zabezpieczał wywiązanie się przez Polskę ze zobowiązań wynikających z członkostwa w organizacjach międzynarodowych,
• poprawił konkurencyjność polskich produktów spożywczych,
• był podstawą produkcji bezpiecznej żywności,
• zabezpieczał ochronę polskiego środowiska naturalnego i przyczynił się do realizacji zrównoważonego rozwoju.

Program Wieloletni został podzielony na cztery grupy zadań odpowiadających dyrektywom Unii Europejskiej i polskiej Ustawie o ochronie roślin. Zadania wynikały z obowiązków polskiego rolnictwa w zakresie racjonalnego stosowania środków ochrony roślin w rolnictwie i przepisów kwarantannowych, a jednocześnie wychodziły naprzeciw potrzebom produkcji bezpiecznej żywności i ochrony środowiska naturalnego w Polsce.

Wykaz obszarów i zadań Programu Wieloletniego

Obszar I.

1. Ochrona terenu kraju przed przedostawaniem i rozprzestrzenianiem się organizmów kwarantannowych i innych stanowiących szczególne zagrożenia. 

1.1. Ocena przydatności dostępnych metod do identyfikacji taksonomicznej kwarantannowego nicienia węgorka sosnowca (Bursaphelenchus xylophilus).

1.2. Opracowywanie programów zwalczania stonki kukurydzianej (Diabrotica virigifera Le Conte) w Polsce.

1.3. Określanie zakresu zmienności morfologicznej nicieni-pasożytów roślin w celu identyfikacji gatunków objętych regulacjami prawnymi.

1.4. Monitorowanie występowania, diagnostyka oraz zmienność populacyjna nowych wirusów w roślinach gospodarczo ważnych.

1.5. Ograniczanie występowania chorób bakteryjnych ziemniaka ze szczególnym uwzględnieniem Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus oraz Ralstonia solanacearum.

1.6. Ograniczanie występowania chorób bakteryjnych roślin ze szczególnym uwzględnieniem Clavibacter michiganensis ssp. michiganensis oraz Clavibacter michiganensis ssp. insidiosus.

Obszar II.

2. Zadania z zakresu ochrony ludzi, zwierząt i środowiska przed ujemnymi skutkami stosowania środków ochrony roślin wraz z kontrolą bezpieczeństwa żywności.

2.1. Badanie pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych i roślinnych produktach spożywczych w ramach obowiązkowego, koordynowanego monitoringu wykonywanego przez państwa Unii Europejskiej.

2.2. Badanie pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych, roślinnych produktach spożywczych i wodzie użytkowanej do celów gospodarczych w ramach obowiązkowego monitoringu krajowego, wymaganego przez Unię Europejską.

2.3. Monitoring pozostałości środków ochrony roślin w materiałach paszowych pochodzenia roślinnego.

2.4. Wykonywanie analiz jakości substancji aktywnych i środków ochrony roślin.

2.5. Monitoring zagrożenia wokół miejsc składowania środków ochrony roślin.

2.6. Opracowywanie, adaptacja i ocena chemicznych metod badania jakości środków ochrony roślin.

2.7. Analiza i adaptacja metod analitycznych dla potrzeb badania pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych, roślinnych produktach spożywczych i paszach oraz w wodzie użytkowanej do celów gospodarczych.

Obszar III.

3. Zadania z zakresu ograniczania strat w plonach roślin uprawnych z zachowaniem bezpieczeństwa żywności.

3.1. Integrowane programy ochrony roślin jako podstawa nowoczesnych technologii produkcji roślin rolniczych.

3.2. Aktualizacja istniejących i opracowywanie nowych progów szkodliwości ważnych gospodarczo agrofagów.

3.3. Monitoring stanu środowiska w aspekcie opracowywania programów ochrony roślin na terenach objętych oddziaływaniem emisji przemysłowych.

3.4. Opracowywanie metod zwalczania szkodników i chorób roślin w rolnictwie ekologicznym.

3.5. Utworzenie i prowadzenie rejestru środków ochrony roślin do stosowania w rolnictwie ekologicznym.

3.6. Prowadzenie analiz pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych, roślinnych produktach spożywczych i paszach pochodzących z produkcji ekologicznej.

3.7. Monitoring i sposoby ograniczania występowania chorób wirusowych roślin uprawnych.

3.8. Monitoring i diagnostyka molekularna wirusów zbóż.

3.9. Adaptacja do polskich warunków, tworzenie nowych i upowszechnianie systemów wspomagających decyzje o ochronie roślin.

3.10. Modernizacja i aktualizacja metodyk dla prowadzenia monitoringu dla celów krótko- i długoterminowego prognozowania agrofagów.

3.11. Ocena stanu fitosanitarnego i znaczenia gospodarczego najważniejszych agrofagów roślin uprawnych oraz sugestie prognozowe (w oparciu o wyniki obserwacji przeprowadzone przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Roślin i Nasiennictwa i własne).

Obszar IV.

4. Zadania z zakresu kontroli i ograniczania ryzyka następstw stosowania środków ochrony roślin.

4.1. Monitoring zmian bioróżnorodności w środowisku rolniczym oraz zapobieganie rozprzestrzenianiu się gatunków inwazyjnych (Alien invasive species).

4.2. Tworzenie programów redukcji ryzyka poprzez systematyczne badanie zagrożeń we wszystkich obszarach ochrony roślin.

4.3. Monitoring uodporniania się agrofagów na środki ochrony roślin.

4.4. Prowadzenie kolekcji mikroorganizmów patogenicznych dla roślin.

4.5. Opracowywanie programów i organizacja systematycznego szkolenia służby ochrony roślin, producentów rolnych i ogrodniczych oraz doradców.