Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy

Zadanie 2.4. Określenie zakresu występowania, diagnostyka oraz zmienność populacyjna wirusów kwarantannowych lub gospodarczo ważnych oraz ocena ryzyka porażenia przez nowe wirusy.

Kierownik zadania: prof. dr hab. Henryk Pospieszny

Komórki organizacyjne Instytutu realizujące zadanie:

1. Zakład Wirusologii i Bakteriologii;

2. Centrum Badań Organizmów Kwarantannowych, Inwazyjnych i Genetycznie Zmodyfikowanych.

Celem zadania jest określenie zakresu występowania, diagnostyka oraz zmienność populacyjna wirusów kwarantannowych lub gospodarczo ważnych występujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz opracowanie ryzyka porażenia przez nowe wirusy.

W Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie bezpieczeństwa fitosanitarnego obowiązują przepisy unijne dotyczące zapewnienia bezpieczeństwa fitosanitarnego Wspólnoty, w szczególności postanowienia dyrektywy 2000/29/WE określającej wykaz agrofagów podlegających obowiązkowi zwalczania. Status taki ma wirus czarnej pierścieniowej plamistości Tomato black ring virus, (TBRV), którego znajdujemy zarówno na roślinach użytkowych jak i dziko rosnących.

Rozpoznania wymagają nowe wirusy, które występują na cukinii, coraz szerzej uprawianej w polu na potrzeby przemysłu spożywczego. Oprócz wirusa żółtej mozaiki cukinii (ZYMV), odnotowano po raz pierwszy w Rzeczypospolitej Polskiej wirusa pierścieniowej plamistości papai (PRSV) oraz wirusa mozaiki melona (WMV). Wirusy te są przenoszone przez mszyce i są potencjalnie groźnym patogenem dla ogórka. W 2009 r., po raz pierwszy w Rzeczypospolitej Polskiej stwierdzono występowanie wirusa mop-top ziemniaka. Jest to wirus o dużej szkodliwości
w produkcji ziemniaka jadalnego i przemysłowego, o czym przekonały się kraje,
w których wirus występuje (np. kraje skandynawskie), dlatego jest potrzeba dokładnego zlokalizowania miejsc jego występowania w Rzeczypospolitej Polskiej. Producenci zgłaszają potrzebę prowadzenia badań nad wirusami pieczarki,
w zakresie ich występowania i opracowania metod diagnostycznych.

Mając na uwadze zarówno unijne prawodawstwo fitosanitarne, jak i Krajowy Program Badań Naukowych i Prac Rozwojowych w zakresie priorytetowego kierunku badań 5.4, szczególnie w części dotyczącej biotechnicznych metod ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi - patogenami, szkodnikami i chwastami, badania będą w szczególności ukierunkowane na diagnostykę zagrożeń oraz molekularną epidemiologię. Zostaną opracowywane warunki stosowania molekularnych technik uwzględniających specyfikę patogena, szczególnie jego biologiczne i genetyczne zróżnicowanie. Rozpoznanie genetycznego zróżnicowania patogena pozwala na optymalne opracowanie warunków wysoce specyficznych technik molekularnych
i użyteczne przy poszukiwaniu źródeł odporności lub konstruowaniu odporności z wykorzystaniem inżynierii genetycznej.

Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy

Etap I - 2011 r.

1. monitorowanie występowania i opracowanie diagnostyki virusa mop-top ziemniaka (PMTV);

2. przeprowadzenie charakterystyki biologicznej wirusa czarnej pierścieniowej plamistości pomidora (TBRV);

3. występowanie i diagnostyka wirusów pieczarki.

Etap II - 2012 r.

1. monitorowanie występowania virusa mop-top ziemniaka (PMTV);

2. charakterystyka wirusa pierścieniowej plamistości papai (PRSV);

3. charakterystyka i zróżnicowanie genetyczne izolatów czarnej pierścieniowej plamistości pomidora (TBRV);

4. występowanie i diagnostyka wirusów pieczarki.

Etap III - 2013 r.

1. monitorowanie występowania i charakterystyka izolatów virusa mop-top ziemniaka (PMTV);

2. diagnostyka i różnicowanie izolatów czarnej pierścieniowej plamistości pomidora (TBRV) oraz bieżące monitorowanie nowych zagrożeń.

Etapy IV i V: 2014 r. i 2015 r.

1. występowanie, charakterystyka i diagnostyka izolatów wirusa żółtej mozaiki cukinii (ZYMV);

2. charakterystyka i diagnostyka wirusa mozaiki melona (WMV);

3. opracowanie warunków zastosowania czułych testów molekularnych
   w wykrywaniu virusa mop-top ziemniaka (PMTV) w bulwach oraz bieżące monitorowanie nowych zagrożeń.

Wyniki są przekazywane do Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin
i Nasiennictwa dla potrzeb rejestracji występowania wirusów oraz Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Są one podstawą w podejmowaniu decyzji o monitorowaniu występowania patogenów i sposobach ograniczania ich rozprzestrzeniania.