Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy

CHOROBY

 

ZARAZA ZIEMNIAKA

  Sprawca: Phytophthora infestans

  Szkodliwość: Jest to jedna z najgroźniejszych chorób ziemniaka. Może odpowiadać za 70% strat plonu na plantacjach niechronionych i 50% strat na plantacjach chronionych. Przyczynia się do ograniczenia powierzchni asymilacyjnej i opadania liści, gnicia pędów oraz spadku masy i pogorszenia jakości bulw ziemniaka. Nasilenie i rozprzestrzenianie się zarazy uzależnione są od czynników pogodowych i źródła infekcji. Rozwojowi choroby sprzyja temperatura ponad 20°C w połączeniu z wysoką wilgotnością powietrza. W takich warunkach plantacja może ulec zniszczeniu w przeciągu kilku dni. Przy temperaturze powyżej 18°C i suchym powietrzu zarodniki Phytophthory kiełkują bezpośrednio na roślinie, a następnie zakażają sąsiednie rośliny. Masowym zakażeniom sprzyjają skoki temperatur od ok. 15°C do 21°C przy jednoczesnym występowaniu opadów, rosy i mgły.

  Źródło infekcji: Podstawowym źródłem infekcji są zakażone bulwy wyrzucone z przechowalni, pozostawione na polu z powodu zbyt małych rozmiarów lub pochodzące z kopców. Infekcję powodują też zarodniki przetrwalnikowe występujące w glebie i resztkach pożniwnych.

  Objawy: Pierwsze objawy choroby występują na liściach, od brzegów blaszek liściowych. Mogą one być widoczne przed kwitnieniem roślin. Początkowo na brzegach liści pojawiają się wodniste, żółtawo-brunatne, a później brunatne, otoczone żółtą obwódką, stopniowo powiększające się, nieregularne, wgłębne plamy. W warunkach dużej wilgotności liście zaczynają gnić, a gdy jest sucho – zasychają. Na spodniej stronie liścia, na granicy zdrowej i chorej części tkanki, pojawia się szarobiały nalot, zwłaszcza w wilgotne dni. Podczas suchej pogody nalot na liściach zanika. Na łodygach zmiany zaczynają się od wierzchołków pędów.  Pojawiają się na nich brunatne plamy i biały nalot, który nie zanika w czasie suchej pogody. Dochodzi do odcięcia transportu wody i składników odżywczych, co prowadzi do więdnięcia rośliny, a następnie do wyłamania pędu. W przypadku bulw charakterystycznym objawem są szare plamy na skórce oraz rdzawe przebarwienia miąższu ziemniaka.

  Podobne objawy występują w przypadku: suchej plamistości ziemniaka (różni się występowaniem koncentrycznym plam na liściach); brunatnej plamistości (drobne „międzynerwowe” plamki na liściu), zgnilizny twardzikowej (podobnej do łodygowej formy zarazy, ale wówczas wewnątrz łodygi można znaleźć czarne sklerocja); poparzenia słonecznego (wywołanego przez skupienie promieni słonecznych w kroplach wody).

  Zapobieganie: nawożenie organiczne, intensywne nawożenie potasem, niszczenie gnijących bulw podczas sortowania; sadzenie zdrowych, podkiełkowanych sadzeniaków w optymalnym terminie, wysokie obsypywanie, uprawa odmian o podwyższonej odporności; uprawa odmian wczesnych i średnio wczesnych, izolacja przestrzenna między uprawami ziemniaka i pomidora, płodozmian.

  Zalecenia: Airone SC, Cuprablau Z 35 WP, Cuprozin Progress, Kocide progress, Miedzian 50 WP, Miedzian Extra 350 SC, Neoram 37,5 WG  - fungicydy na bazie miedzi, nie przekraczać 4 kg miedzi/sezon, zabiegi rozpocząć już w momencie wystąpienia ryzyka wystąpienia choroby.

  Substancje podstawowe: Equisetum arvense L., Urtica spp., lecytyna, olej słonecznikowy.

ALTERNARIOZA ZIEMNIAKA

  Sprawca: choroba wywołana przez grzyby Alternaria solani, A. alternata.

  Szkodliwość: Patogeny wywołują dwie choroby: suchą plamistość liści oraz brunatną plamistość liści. Rozróżnianie ich nie ma większego znaczenia z rolniczego punktu widzenia. Alternarioza pojawia się plantacjach wcześniej niż zaraza ziemniaka i stwarza równie ogromne zagrożenie. Pierwsze objawy porażenia obserwowane są najczęściej w fazie kwitnienia roślin, a nasilenie w 2 i 3 dekadzie czerwca. Patogen wywołuje ograniczenie powierzchni asymilacyjnej liści, co przyczynia się do obniżenia plonowania.  Objawy alternariozy pojawiają się już w temperaturze 18°C. Optymalna do rozwoju choroby jest temperatura 26-28°C, przy wilgotności powietrza powyżej 80% oraz zwiększonej ilości opadów przerywanej okresami suszy.

  Źródło infekcji: porażone sadzeniaki, resztki pożniwne oraz inne porażone uprawy.

  Objawy: W przypadku brunatnej plamistości są to małe plamy o średnicy 2-5 mm o ciemnobrunatnej barwie i tendencji do zlewania się w większe nekrozy. Sucha plamistość objawia się pojawianiem większych ciemnobrunatnych plam o średnicy 5–15 mm, które są otoczone chlorozą. Plamy charakteryzują się koncentrycznym strefowaniem, na początku są owalne, później stają się wieloboczne ograniczone przez żyłki liścia. Na powierzchni plam wraz z rozwojem choroby można zaobserwować charakterystyczny czarny nalot obfitej grzybni.

  Podobne objawy występują w przypadku: poparzeń słonecznych; zarazy ziemniaka (jednak plamy nie są koncentrycznie strefowane i są bardziej nieregularne, pojawiające się z brzegu liści) oraz z występowaniem szarej pleśni (Botrytis cinerea), gdzi e występują również koncentryczne pierścienie i chloroza, ale wówczas pleśń nie jest czarna, a biała i pokrywa całą zmianę chorobową; braku manganu (objawy niedoboru manganu w odróżnieniu od nekroz wywołanych przez alternariozę rozwijają się głównie wzdłuż głównych nerwów na liściu) i magnezu (objawy niedoboru magnezu pojawiają się najpierw na starszych liściach, tkanka między nerwami starszych liści żółknie, później brunatnieje i wykrusza się).   

  Zapobieganie: wybór odmian mniej podatnych; sortowanie oraz niszczenie bulw zainfekowanych; wysadzenie zdrowych, kwalifikowanych sadzeniaków; 3-4 lata przerwy w uprawie na tym samym polu; nawożenie potasem, który dodatkowo stymuluje rośliny do obrony przed patogenem; niszczenie samosiewów i resztek pożniwnych; zabiegi pielęgnacyjne (regulacja zachwaszczenia). Fungicydy na bazie miedzi nie są skuteczne.

  Zalecenia: Serenade ASO

RIZOKTONIOZA ZIEMNIAKA

  Sprawca: choroba wywoływana przez Rhizoctonia solani, grzyba należącego do podstawczaków

  Objawy: W początkowych fazach choroby obserwować można gnicie kiełków. Na kiełkach powstają brunatne, lekko wklęsłe plamy, które z czasem powiększają się i obejmują całe powierzchnie. Powstałe nekrozy otoczone są wąską, ciemniejszą obwódką. W pełni sezonu wegetacji próchnieją łodygi roślin. Na łodygach, przy glebie, pojawiają się głębokie rany. Choroba zaczyna obejmować cały obwód pędu. Dochodzi do więdnięcia roślin, żółknięcia liści oraz zwijania liści wierzchołkowych. W kątach dolnych liści można obserwować bulwki powietrzne. Przy dużej wilgotności powietrza, okresowych opadach deszczu, pojawia się kolejny objaw chorobowy tj. opilśń łodygowa  - białoszary nalot grzyba na łodygach tuż przy ziemi. Ostatnie objawy choroby w sezonie to korkowatość i ospowatość bulw.

  Podobne objawy występują w przypadku: zgnilizny kiełków - żerowanie szkodników glebowych; czarnej nóżki; objawy na liściach i pędach – liściozwoju; opilśni łodygowej – zgnilizny twardzikowej; szarej pleśni.

  Zapobieganie: sadzenie podkiełkowanych, zdrowych sadzeniaków, wolnych od sklerocjów R. solani w optymalnym terminie; uprawa ziemniaka na tym samym polu nie częściej niż co 4 lata.

  Zalecenia: Serenade ASO, Proradix

Fot. J. Osowski

https://ziemniak-bonin.pl/katalogi/choroby/rizoktonioza-ziemniaka/

 

 

SZKODNIKI

 

Stonka ziemniaczana  Leptinotarsa decemlineata Say

  Cechy: Chrząszcze o ciele silnie wysklepionym. Osiągają długość ok. 10 mm. Są barwy żółtej lub pomarańczowej z czarnymi paskami na pokrywach oraz czarnymi plamami na przedpleczu. Larwy barwy zmiennej (od żółtej do czerwonej), silnie wysklepione. Posiadają trzy pary czarnych nóg oraz czarną głowę.

  Żerowanie i szkodliwość: Chrząszcze pojawiają się kiedy zakwita bez, jjarzębina pospolita, żarnowiec miotlasty. Masowo pojawiają się kiedy zakwita czarny bez i jasmin, najczęściej w połowie czerwca. Pokolenie letnie, mniej szkodliwe pojawia się przełomie lipca i sierpnia. Pod koniec lata chrząszcze schodzą do gleby i przygotowują się do zimowania. Dorosłe osobniki zimują w glebie na głębokości 10–20 cm. Okres opuszczania zimowiska przypada na czas kwitnienia kasztanowca zwyczajnego. Prowadzą żer uzupełniający na różnych roślinach zielonych, głównie z rodziny psiankowatych. Samice w okresie od czerwca do połowy sierpnia składają od 500 do 3000 jaj o żółtawej barwie (po kilkanaście w złożu). Larwy, po tym jak się wylęgną, żerują przez okres 11-30 dni. W tym okresie przechodzą 4 wylinki – stadia L1–L4. Etap przepoczwarzenia przebiega w glebie na niewielkiej głębokości. Larwy i chrząszcze niszczą liście, pędy i kwiaty ziemniaka. Żerowanie powoduje zasychanie całych roślin i spadek plonu bulw. Przy masowym ich wystąpieniu powstają gołożery.

  Zwalczanie: W walce ze szkodnikiem na uprawach ekologicznych pomocne są głównie preparaty biologiczne zawierające grzyb owadobójczy. Sygnałem do zastosowania tych środków w systemie rolnictwa ekologicznego jest pojawienie się pierwszych chrząszczy i złóż jaj. Zastosowanie azadyrachtyny (skutecznej także przeciwko mszycom) powinno być skierowane jedynie w stosunku larw, zastosowanie spinosadu może ograniczyć także chrząszcze. Stosowanie krzemu i mączki bazaltowej może ograniczyć żerowanie szkodnika i wzmocnić rośliny w walce ze stresem, w tym suszy.

  Zalecenia: Azatin EC, NeemAzal T/S, Spin Tor 240 SC, Spruzit Koncentrat na szkodniki EC.

Drutowce

  Cechy: Drutowce to larwy chrząszczy należące do rodziny sprężykowatych. Można je spotkać najczęściej na stanowiskach żyznych, zasobnych w próchnicę, o pH zbliżonym do obojętnego. Osiągają długość 25 mm. Larwy w początkowej fazie rozwoju odżywiają się substancją próchniczną, a następnie atakują rośliny uprawne i je zasiedlają. Dojrzałe larwy w ostatnim roku rozwoju żerują do czerwca-lipca, a później przepoczwarczają się w głębszych warstwach gleby (30-60 cm). Młode chrząszcze wylęgają się pod koniec lata. Niewielka ich część wylatuje, a większość pozostaje w ziemi aż do wiosny następnego roku. Ich rozwój odbywa się w glebie i trwa 4-5 lat. Larwy drutowców wyróżniają się twardym pancerzem barwy żółtobrązowej. Mają ciało wydłużone, cylindryczne.

  Żerowanie i szkodliwość: Drutowce należą do najgroźniejszych glebowych szkodników ziemniaka. Największą szkodliwością charakteryzują się w 3 i 4 roku rozwoju. Próg szkodliwości w przypadku drutowców wynosi od 11 do 20 larw na powierzchni 1 m². Stadium szkodliwym dla roślin uprawnych są larwy przebywające w glebie.  Drutowce najbardziej aktywne są wiosną i jesienią. Są trudne do zwalczania ze względu na brak dostępnych środków ochrony roślin i specyficzne warunki życia larw. Uszkodzone bulwy mają płytkie lub głębokie wgryzienia średnicy ok. 2 mm. Wewnątrz miąższu, na całym przekroju bulwy, występują nieregularne kanały zanieczyszczone odchodami. Uszkodzone bulwy mogą być wtórnie infekowane przez choroby grzybowe i bakteryjne. Larwy drutowców nie są odporne na brak wody, dlatego większe uszkodzenia bulw powodują w lata suche, traktując je jako źródło wody. W wyniku szkodliwej działalności drutowców obniża się zdolność przechowalnicza ziemniaków. Bulwy z wżerami nie nadają się do wykorzystania w przemyśle spożywczym i do konsumpcji.

  Podobne objawy występują w przypadku: Objawy zewnętrzne żerowania drutowców można pomylić z objawami rizoktoniozy. W odróżnieniu od objawów żerowania drutowców w powstałym otworze znajduje się suchy czop otoczony nekrotyczną tkanką. Rizoktonioza często powoduje powstanie korkowej tkanki, w której widzimy dziurki, ale z zarysem koloru korka.

  Zwalczanie: prawidłowo stosowane wszystkie zabiegi agrotechniczne, w tym podorywka i orka zimowa (przyczyniają się do wymarzania larw i wyjadania ich przez ptaki); przewracanie gleby powoduje dobre jej napowietrzenie, lekkie przesuszenie i niszczenie chwastów, czego nie lubią larwy; regulacja zachwaszczenia (rozłogi perzu stymulują rozwój drutowców).

  Zalecenia: Naturalis