Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy

Zadanie 1.3. Analiza możliwości ochrony przed agrofagami wybranych rolniczych upraw małoobszarowych

W ramach zadania przewiduje się współpracę z MRiRW oraz przedstawicielami branżowych organizacji rolniczych, grup producentów, doradztwa i producentów środków ochrony roślin.

Cel i uzasadnienie zadania

Celem zadania będzie analiza zagrożeń i opracowanie kompleksowych programów ochrony wybranych rolniczych uprawach małoobszarowych, dla których brak jest obecnie w Rzeczypospolitej Polskiej skutecznych metod zapobiegania i ochrony przed agrofagami.

Do opracowania tych programów wykorzystane będzie:

1. przegląd aktualnie obowiązujących strategii i metod ochrony upraw małoobszarowych oraz dostępnych środków ochrony roślin dopuszczonych do stosowania w państwach sąsiednich należących do strefy B – centrum, o której mowa w rozporządzeniu nr 1107/2009, oraz pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej, pod kątem ich przyszłego wykorzystania w ochronie upraw małoobszarowych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej;
2. analiza unijnych i polskich aktów prawnych w świetle możliwości ochrony wybranych upraw małoobszarowych oraz ocena dokumentacji i baz danych z aktualnie stosowanymi metodami i środkami ochrony roślin wraz z wdrażanymi nowymi rozwiązaniami i technologiami;
3. wyniki badań i analizy porównawcze z użyciem środków ochrony roślin, zalecanych do stosowania w roślinach rolniczych, w tym ocena ich pozostałości.

W ramach realizacji zadania zostanie dokonana ocena możliwości rozszerzenia zakresu stosowania dopuszczonych do obrotu w Polsce środków ochrony roślin, przy zachowaniu wymaganych przepisami prawnymi zaleceń i wymogów w zakresie bezpieczeństwa dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska. W celu określenia oceny ryzyka i skutków stosowania nowych środków ochrony roślin, przeprowadzone zostaną badania pozostałości w materiale roślinnym (dynamika zanikania), a także uzupełniające doświadczenia szklarniowe lub polowe nad wpływem środków ochrony roślin na roślinę uprawną.

W Polsce ogromnym problemem w rozwoju areału małoobszarowych upraw rolniczych jest brak dopuszczonych do obrotu środków ochrony roślin lub niewielka liczba efektywnych metod i środków przeznaczonych do zwalczania szerokiego spektrum agrofagów. Taka sytuacja wpływa na obniżenie ekonomiki produkcji i często prowadzi do zaniechania przez plantatorów dalszej uprawy wielu gatunków małoobszarowych roślin uprawnych. Przepisy art. 53 rozporządzenia nr 1107/2009 dają możliwość stosowania środków ochrony roślin nie zarejestrowanych, lecz nie rozwiązuje to problemu w dłuższym okresie czasu. Brak odpowiednich zaleceń w tym zakresie może przyczynić się do nielegalnego i pozbawionego nadzoru stosowania różnych środków ochrony roślin, co może mieć negatywny wpływ na jakość produktu finalnego oraz bezpieczeństwo ludzi, zwierząt i środowiska. Obowiązujące przepisy rozporządzenia nr 1107/2009, dają pewne możliwości rozszerzenia zakresu zezwoleń dopuszczenia stosowania środków ochrony roślin na zastosowanie małoobszarowe, dzięki wykorzystaniu procedury rejestracji strefowej i wzajemnego uznawania zezwoleń (w tym także na zastosowanie na rośliny małoobszarowe).

W opracowywaniu kompleksowych programów ochrony roślin małoobszarowych zostaną uwzględnione najbardziej szkodliwe agrofagi, które w największym stopniu przyczyniają się do ograniczenia produkcji i jakości produktów roślinnych. Ważnym elementem będzie ustalenie skali nasilenia i poziomu zagrożeń ze strony agrofagów w warunkach kompleksowej ochrony, przy użyciu ochrony chemicznej, metody alternatywnej, czy zastosowanej agrotechniki.

W ostatnich latach dużym problemem w roślinach małoobszarowych staje się wzrost populacji szkodników, w tym ślimaków. Ślimaki są organizmami wielożernymi i uszkadzają wiele gatunków roślin rolniczych i ogrodniczych. Duże zagrożenie ze strony tych szkodników obserwuje się w uprawach roślin strączkowych oraz w uprawach: gorczycy, maku, słonecznika, facelii, cykorii, maku i innych roślin uprawianych na małych powierzchniach. W takich przypadkach rolnik pozbawiony wszelkich narzędzi i możliwości nie jest w stanie skutecznie i bezpiecznie ochronić upraw przed ciągle zwiększającą się presją ze strony wielu agrofagów.

Efekty realizacji zadania badawczego:

1. opracowanie programów ochrony i zwalczania najważniejszych agrofagów w wybranych rolniczych uprawach małoobszarowych, z wykorzystaniem różnych strategii i metod ochrony roślin (chemiczne i niechemiczne środki ochrony roślin, metody alternatywne, metody ochrony upraw ekologicznych, w tym polegające na zastąpieniu miedzi alternatywnymi środkami ochrony roślin);
2. opracowanie i aktualizacja listy środków ochrony roślin stosowanych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej w wybranych uprawach małoobszarowych;
3. analiza możliwości rozszerzenia zastosowań środków ochrony roślin w wybranych roślinach małoobszarowych w wyniku oceny jakości plonu i analizy pozostałości w materiale roślinnym pochodzącym z upraw małoobszarowych;
4. możliwość kompleksowej ochrony upraw małoobszarowych, z uwzględnieniem zasad integrowanej ochrony roślin przyczyni się do zmniejszenia zagrożeń dla bezpieczeństwa żywności i środowiska, związanych z niedozwolonym i nieautoryzowanym stosowaniem środków ochrony roślin w tych uprawach.

Planowane badania będą obejmowały zagadnienia z zakresu ochrony wytypowanych rolniczych upraw małoobszarowych przed chwastami, szkodnikami oraz chorobami, z uwzględnieniem bezpiecznych i skutecznych metod ochrony.

Dostarczenie wiedzy i wytycznych o możliwościach wykorzystania efektywnych strategii i narzędzi do ochrony upraw małoobszarowych, zapewni producentom lepszą opłacalność produkcji i zminimalizuje niekorzystne oddziaływanie na zdrowie ludzi, zwierząt i środowisko.

Ważnym aspektem realizacji zadania będzie także nawiązanie kontaktów lub rozwijanie współpracy z branżowymi organizacjami rolniczymi, grupami producentów i przedstawicielami producentów środków ochrony roślin. Cel ten będzie można realizować przez organizacje i udział wykonawców zadania w spotkaniach roboczych, konferencjach naukowych i szkoleniowych, a także przez działalność popularno-naukową i wdrożeniową.

Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy

Etap I – III: 2016 r. – 2018 r.

1. przegląd agrofagów i szkodliwych organizmów dla wybranych rolniczych upraw małoobszarowych oraz aktualizacja dostępnych metod zapobiegawczych i ochrony;
2. aktualizacja listy środków ochrony roślin dostępnych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej i zalecanych do stosowania w wybranych uprawach małoobszarowych;
3. przeprowadzenie oceny porównawczej nad możliwością wykorzystania dopuszczonych w Polsce środków ochrony roślin na zastosowanie w uprawach małoobszarowych;
4. opracowanie i adaptacja metod analiz pozostałości środków ochrony roślin w wybranych roślinach małoobszarowych oraz ocena próbek na obecność pozostałości;
5. udział w posiedzeniach grupy roboczej ds. ochrony upraw małoobszarowych na poziomie Polski, strefy B – centrum, o której mowa w rozporządzeniu nr 1107/2009, oraz na poziomie Unii Europejskiej.

Etap IV – 2019 r.

1. opracowywanie baz danych obejmujących informacje o występowaniu zagrożeń, nasileniu agrofagów i szkodliwych organizmów w wybranych rolniczych uprawach małoobszarowych oraz aktualizacja dostępnych metod zapobiegawczych i ochrony;
2. aktualizacja listy środków ochrony roślin dostępnych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej i zalecanych do stosowania w wybranych uprawach małoobszarowych;
3. przeprowadzenie oceny porównawczej nad możliwością wykorzystania dopuszczonych w Polsce środków ochrony roślin na zastosowanie w uprawach małoobszarowych;
4. opracowanie i adaptacja metod analiz pozostałości środków ochrony roślin w wybranych roślinach małoobszarowych oraz ocena próbek na obecność pozostałości;
5. udział w posiedzeniach grupy roboczej ds. ochrony upraw małoobszarowych na poziomie Polski, strefy B – centrum, o której mowa w rozporządzeniu nr 1107/2009, oraz na poziomie Unii Europejskiej.

Etap V – 2020 r.

1. opracowanie zaleceń i wytycznych do ochrony wybranych upraw małoobszarowych przed agrofagami na podstawie przeglądu i aktualizacji dostępnych metod zapobiegawczych i ochrony;
2. aktualizacja listy środków ochrony roślin stosowanych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej w wybranych uprawach małoobszarowych;
3. przeprowadzenie oceny porównawczej nad możliwością wykorzystania dopuszczonych w Polsce środków ochrony roślin na zastosowanie w uprawach małoobszarowych;
4. opracowanie i adaptacja metod analiz pozostałości środków ochrony roślin w wybranych roślinach małoobszarowych oraz ocena próbek na obecność pozostałości;
5. udział w posiedzeniach grupy roboczej ds. ochrony upraw małoobszarowych na poziomie Polski, strefy B – centrum, o której mowa w rozporządzeniu nr 1107/2009, oraz na poziomie Unii Europejskiej.

W ramach realizacji tego zadania przewiduje się kooperację z podmiotami zewnętrznymi, które wykonają prace na rzecz realizacji celów w tym zadaniu. Będzie to w szczególności dotyczyło zakładania doświadczeń w terenie, konsultacji technicznych i oceny zagadnień analitycznych.

Realizacja zadania będzie też wymagała odbywania podróży służbowych w Polsce i zagranicą. Uczestnictwo w konferencjach i szkoleniach krajowych, których tematyka będzie związana z tematyką tego zadania, poza bardzo ważnym elementem – prezentacją wyników badań, wniesie istotne wartości merytoryczne do zadania i korzystnie wpłynie na jego realizację. W służbowych wyjazdach zagranicznych realizowanych w ramach tego zadania uwzględniono między innymi udział wykonawców w posiedzeniach grupy roboczej ds. ochrony upraw małoobszarowych na poziomie Polski, strefy B – centrum oraz na poziomie Unii Europejskiej oraz dodatkowo w latach 2016-2018 zaplanowano jeden wyjazd konsultacyjny do państw UE (workshop), związany z omówieniem problematyki ochrony upraw małoobszarowych (np. ekstrapolacją wyników pozostałości środków ochrony roślin). Potrzebne będą również wyjazdy związane z prowadzeniem obserwacji w terenie oraz konsultacje w kwestiach związanych z ochroną upraw małoobszarowych.

Mierniki dla zadania z podziałem na lata:

1) 2016 r. – wydanie dwóch publikacji i dwóch doniesień z konferencji;

2) 2017 r. – wydanie dwóch publikacji i dwóch doniesień z konferencji;

3) 2018 r. – wydanie dwóch publikacji i dwóch doniesień z konferencji;

4) 2019 r. – wydanie dwóch publikacji i dwóch doniesień z konferencji;

5) 2020 r. – wydanie dwóch publikacji i jednego doniesienia z konferencji.

Informacja o wykorzystaniu wyników

Efekty realizacji zadania będą udostępniane podmiotom zainteresowanym uzyskaniem zezwolenia na tzw. „pozaetykietowe” stosowanie środków ochrony roślin w uprawach małoobszarowych, tj. instytucjom państwowym lub naukowym z dziedziny rolnictwa, społeczno-zawodowym organizacjom rolników oraz izbom rolniczym. Odbiorcami wyników będzie również MRiRW.

Wymiernym efektem realizacji zadania będą wszelkie formy upowszechniania wiedzy z zakresu:

1. problematyki ochrony oraz biologicznych i ekonomicznych konsekwencji braku środków dla zastosowań małoobszarowych;
2. możliwości i procedury uzyskania zgody na rejestrację dla zastosowań małoobszarowych;
3. sytuacji w innych państwach Unii Europejskiej i możliwości wykorzystania zdobytej wiedzy w warunkach Polski.

Wiedza będzie upowszechniana w formie: wykładów na konferencjach naukowych, wykładów dla rolników i praktyków, spotkań z różnymi zainteresowanymi stronami oraz w formie publikacji naukowych i popularnonaukowych.